Beylikler Döneminde Afyonkarahisar :
Selçuk Türklerinin Anadolu fethine başladıkları tarihte Anadolu, Bizans idaresinde 21 eyalete ayrıl-
mış bulunuyordu. Afyon ili, bu eyaletlerden, merkezi Konya(Conia) olan "Anatolik" eyaletine bağlı bulu- nuyordu. Malazgirt Zaferinden sonra yapılan antlaşmayı Bizanslıların tanımaması üzerine, Büyük Türk Sultanı Alparslan, Kutalmışoğlu Süleyman Şah'tan Ege ve Marmara'ya kadar Anadolu'nun fethini iste- mişti. Süleyman Şah "Başkomutan" olarak Türk ordusu başında Anadolu içlerine girmiş "Artuk, Tutuk, Saltuk, Mengücek, Ebulkasım ve Atsız Bey" gibi büyük komutanların idaresindeki akıncı müfrezeleriyle birkaç yıl içinde Anadolu'nun fethini tamamlamıştır.
1071-1243 yılları Anadolu Selçuklu Türklerinin siyasî birlik olarak güçlü oldukları devirdir. 1157'de Sultan Sancar'ın ölümü ile Büyük Selçuklular sona ermiş, büyük hakanlık tacı batı'ya, Anadolu Selçuklula- rına geçmiştir. 1243'te Kösedağ'da Moğollarla yapılan savaşta uğranılan bozgundan sonra dünyanın en güç-lü devleti olma imtiyazını kaybetmiş, Moğal tahakkümü altına düşmüş, İlhanlılara tâbi beyliklere ayrılmıştır.
Selçuklulara bağlı olarak Anadolu'da kurulan ilk beyliklerden biri de SAHİB-ATA OĞULLARI'dır. Bu beyliğin kurucusu Sahib-Ata Fahrettin Ali, hayatını mülkü saydığı Afyon'da geçirmiştir.
O zamana kadar "Karahisar" denilen şehre onun adına izafeten "Karahisar-ı Sahib" denmiştir.
Afyon, uzun süren bu beyliğin başkenti olarak kaldı(1265-1333). Sahib-Ata'nın yerine geçen torunu Şemsettin Ahmet Bey, Germiyanoğlu'nun damadı idi. Ölümünden sonra yerine geçen oğulları Nusrettin Ahmet ve Muzaffereddin Devlet Beylerden Ahmet Bey, ana tarafından bağlı bulunduğu Germiyan sarayına gitmiştir. Önce bütün Afyon çevresine hâkim iken, gittikçe küçülen beylik zamanında (1260-1428) Devlet Beyin oğulları şehirde hüküm sürmüşlerdir. Germiyan Beyi II.Yakup samimî bir Osmanlı dostu idi. 1390' dan 1399'a kadar İpsala'da Osmanlı ülkesinde oturmuştur. Beyliğini vasiyet yolu ile II. Murat'a bırakmış, böylece Germiyan beyliği içinde bulunan Afyon da OSMANLILAR'ın idaresine girmiştir. (1428).
Osmanlı İdaresinde Afyonkarahisar :
Afyonkarahisar, Beyazıt devrinde 1390 yılında Osmanlılara geçmiştir. Ankara Savaşı'nın ardından
Germiyanoğulları tekrar eski topraklarına sahip olmuşlarsa da, son Germiyan Hükümdarı Yakup Bey'in 1429'da ölümü üzerine vasiyeti gereği bu topraklar tekrar Osmanlı hakimiyetine alınmıştır. XV.Yüzyıl ortalarına doğru Osmanlıların, Rumelide Haçlılarla uğraştığı bir sırada durumu fırsat biler Karamanoğulları, Kütahya, Karahisari Sahip, Hamid taraflarına kadar akınlarda bulunarak bu yerleri yakıp yıkmışlardır. Karamanoğulları ile Osmanlılar arasındaki bu gibi mücadelelerden oldukça etkilenen Afyonkarahisar havalisi, II. Mehmet'in Karamanoğullarını ortadan kaldırmasıyla kesin bir şekilde Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.
XVII. yüzyılda başlayan Celâlî isyanlarından zaman zaman Afyonkarahisar bölgesi de etkilenmiştir.
1833'te bir süre II.Mahmut ile mücadele hâlinde olan Mısır Valisi İbrahim Paşa'nın eline geçen şehir, beş yüz yılı aşan Osmanlı hâkimiyeti devrinde Anadolu Beylerbeyinin bir sancağı olmuştur. Afyonkarahisar, 1917 yılına kadar Bursa'ya bağlı kalmış, I. Dünya Savaşı sonuna doğru bağımsız mutasarrıflık olmuştur.
