1-Ulu Cami:
Afyon'un en büyük camilerinden birisi olan Ulu Cami, Anadolu Selçukluları devrinde(1272-1277)
yıllarında Sahipata Nusrediddün Hasan tarafından yaptırılmıştır. Kendi adı ile anılan mahallede kârgir kalın duvarlar üzerine toprak damlı iken bugün, bakır ile örtülmüş olan çatı beş sırada sekizerden kırk ahşap sütun üzerine oturtulmuştur. Ahşap sütunlar üzerine konan ahşap sütun başlıkları, sarkıt ve baklava dilimlidir. Başlıklar üzerine konan ahşap atkıların yan yüzeyleri renkli motiflerle işlenmiş ise de, bugün çok az izleri kalmıştır. Doğuya, batıya, kuzeye açılan üç kapısı vardır. Selçuklu tarzı oymalı, iki kanatlı minber kapısı üzerindeki kitabede sureler ile ilk yapım tarihini belirten yazı vardır. Mimarı Emir Hacı Bey'dir. Caminin ilk büyük onarımı M. 1341 yılında Muzafferüddünoğlu Emir Abdullah Bey tarafından yaptırılmış ve doğu cephedeki kapı üzerine bir yazıt konulmuştur.
Zamanımızda eski biçimi korunarak yeniden onarılan cami, ahşap mimarîsi ve yeşil sırlı tuğlalı baklava dilimi tuğla minaresiyle Selçuklu döneminin eşsiz örneklerinden biridir.
2-İmaret Cami:
Kurtuluş Caddesi'ndedir. Sadrazam Gedik Ahmet Paşa, 1472'de Mimar Ayaz Ağa'ya yaptırmıştır.
Bu yüzden Gedik Ahmet Paşa Camisi adıyla da tanınır. Nakışları Abdüssamedoğlu Hasan'ındır. Camiyi 1795'te Müftüzâde Ahmet restore ettirmiştir. Ters T biçiminde, ardarda iki kubbeli plânlıdır. Kuzeydeki son cemaat yeri, 6 yuvarlak sütun, 5 sivri kemerli ve 5 sekizgen kasnaklı kubbeyle örtülüdür. Tek şerefeli minaresi, yivli burma biçimlerle süslüdür. Yivlerin arası lâcivert renkli çinilerle kaplıdır. Mukarnaslı giriş kapısı kalem işlemeli ve mermerdendir. Üzerindeki onarım yazısı 1795 tarihini taşımaktadır. Doğu, batı ve kuzey duvarlarında iki, kıble duvarında üç sıra pencere vardır. T biçimindeki iç mekânı, iki büyük kubbe, iki yanda sıralanan odaları da üçer küçük kubbe örtmektedir. Gedik Ahmet Paşa(İmaret) Külliyesi'nin bir yapısıdır.
3-Mısrî Camisi:
Mısrî Mahallesinde Hacı Eyüp Mısrî Sokağı'ndadır.1483'te Şakkancıoğlu Evliya Kasım Paşa yaptırmıştır. Kesme moloz taştandır. İki büyük kubbeyle örtülüdür. Doğu duvarı bitişiğinde bulunan minaresinin tabanı kesme taştan, gövdesi tuğladandır. Mukarnaslı mihrabında, mavi lâcivert tonlarda yazı ve geometrik desenli çiniler vardır. Minberi mermerdendir.
4-Mevlevî (Türbe) Camii:
Zaviye Mahallesi'nde Türbe Yokuşu Sokağı'ndadır. Halk arasında "Türbe" ve "Mevlevî Camisi"
adlarıyla da anılmaktadır. Binanın yıkılmasından sonra, 1844'te Abdülmecit tarafından yeniden yaptırılmıştır. Büyük yangın sonucu yanan mevlevîhane, 1905'te II.Abdülhamit'in emriyle ondörtbin altın harcanarak büyük bir onarım daha geçirmiştir.
Afyon mevlevîhanesinin diğer mevlevihaneler arasında ayrı bir yeri vardı. Mevlevîlik töresinde
Konya'dan sonra ikinci sırayı alır. Semahane, mutbah ve öbür bölümleriyle birlikte esasen büyük bir mevlevîhanedir.
Kesme taştan yapılan binanın kapısı üzerinde, kitabe yerine kabartma bir Mevlevî külâhı yer alır. Tek şerefeli minaresi batıdadır.Kuzeye bakan cümle kapısından merdivenlerle çıkıldıktan sonra dedelerin hücreleriyle çevrili, ortasında şadırvan bulunan büyük bir avluya girilir. Eskiden Mevlevîhanenin doğusunda bulunan "Şeyh evi" yangından sonra yıkılmıştır. Kapının sağındaki mutbahın bir bölümünde çilehane yer alır. Kasnağındaki renkli camlı pencereleriyle büyük kubbe, örtü sistemini oluşturur. Semahanenin doğusundaki şerbethanenin üst katında semahaneye bakan, kafeslerle çevrili kadınlar mahfili vardır. Semahanenin sol tarafı türbe bölümüdür. Türbede Mevlevî şeyhlerine ait on iki ahşap sanduka bulunmaktadır. Mevlâna'nın torunlarından Âbâ Pûş-i Veli, Sultan Dîvanî (Mehmet Semâi Çelebi), Hızır Şah Çelebi gibi Mevlevî büyükleri ile Şah İsmail'in oğlu Elkas Mirza da burada yatmaktadır.
Günümüzde cami olarak kullanılan yapıyı, son olarak Mimar Arif Turunç onartmıştır.
5-Kuyulu Camii :
Kuyulu Caddesi'ndedir. Selçuklulardan kalma olup yapım yılı bilinmemektedir. Minaresinin
yanındaki kuyu yüzünden bu adı almış olup, açık yeşil sırlı tuğlalarla baklava biçimli süsleri vardır. Tek kubbeli kübik bir yapıdır.
6-Ot Pazarı Camisi:
Tuzpazarı Caddesi'nde, Sebze Hali (bugünkü Belediye Çarşısı) bitişiğindedir. 1590'da Felezâde
Süleyman Çavuş yaptırmış, yıkılan minaresi 1958'de yenilenmiştir. Kesme taş duvarlı ve kare plânlı tek kubbelidir. Kuzeyde camla kaplı olan son cemaat yeri sonradan eklenmiş olup, üç sivri kemer üzerine üç kubbeyle örtülmüştür. Minaresi tek şerefelidir. Mihrabı sonradan yapılmış ve beyaz mermerle kaplıdır.
7-Sandıklı Ulu Cami:
Sandıklı merkezinde, çarşı içinde önce mescit iken sonradan camiye dönüştürülmüştür.Cami, Bahaddin Ömer Bin Alâaddin tarafından Mimar Aydemir'e H.780 (M.1379) yılında yaptırılmıştır. Kare plânlı, tek kubbeli, minareli bir yapıdır. Daha sonra son cemaat yeri eklenmiştir.
8-Dazkırı/Kızılören Camii:
Dazkırı ilçesi Kızılören köyünde 19.yüzyılda yapılmış, ahşap yapılı, ahşap sütunlar üzerine oturan ve düz toprak damlı bir camidir. Cami, ahşap yapılı basit bir yapı olmasına rağmen, kalemkârî bitkisel, geometrik ve mimarî özellikli resimlerle süslüdür.
1-Kadınana Türbesi:
Kadınana bulvarındadır. XIII.yüzyılda Selçuklu Sultanı III. Alaaddin Keykubat'ın üç kızından biri olan Asiye Hatun için yapılmış tek kubbeli kare plânlı bir yapı olup 1940'ta onarım görmüştür. Kemerli kapısı doğuya bakar. Türbede tek sanduka vardır.
2-Abdürrahim Karahisarî Türbesi:
Mısrî Mahallesi'nde, Mısrî Camisi'nin güney duvarına bitişiktir. Kare plânlı büyük bir kubbeyle örtülü olan türbede, XV.yüzyılda yaşamış olan Akşemseddin'in halifesi, mutasavvıf Şeyh Abdürrahim Karahisarî ile damadının sandukaları bulunmaktadır.
3-Mevlevî Türbesi:
Zaviye Mahallesi'ndeki Türbe Camisi'ndedir. Cami içinin sol yanını kaplar. Burada 12 Mevlevî sandukası yer alır. Bu sandukalar, Mevlâna Celâleddin Rûmî'nin altıncı kuşaktan torunu Mehmet Semâî, sekizinci kuşaktan torunu Hızır Şah, Muğla Mevlevî Şeyhi Şahidî İbrahim Dede(Muğla'da Şahidi Camisi'nin bahçesindeki türbede de gömülü olduğu söylenmektedir. ) ve Şah İsmail'in oğlu Elkas Mirza ile diğer şeyhlere aittir.
4-Sahipler Türbesi:
Yoncaaltı Camii arkasındaki pazardadır. Kare plânlı, tek kubbeli, kârgir bir yapıdır. Sahipoğlu Nusredüddin Ahmet Bey, eşi ve çocukları için yaptırmıştır. Ön yüzü kesme taşlarla kaplıdır. Türbede 10 sanduka vardır.
5-Esirüddin Ebherî Türbesi:
Çay-Eber kasabasında Selçuklu tarzında bir kümbettir. Alt katı taş duvarlı, üst katı tuğladan örülmüş sekiz köşeli kümbet tipi bir anıt mezardır. Esirüddin Ebheri adındaki bu kişi, Selçuklu Devletinin son zamanlarında yaşamış bir bilgin olup "İsagoci" adlı mantık kitabı yüzyıllarca ders kitabı olarak okutulmuştur.
6-Muradîn Türbesi:
Sandıklı'da Çay Mahallesi Derebeyi Sokağı'ndaki Muradîn Camisi bitişiğindedir. XVI.yüzyılda yapılmıştır. Kare biçiminde ve kubbelidir. Türbede, Sandıklı Leblebiciler Loncası'nın pîri olan Şeyh Nureddin ile Şeyh Hamza'nın sandukaları bulunmaktadır.
7-Karacaahmet Türbesi :
İhsaniye ilçesi, Karacaahmet kasabasındaki camiye bitişik olan türbe içinde, Karacaahmet ve müridlerine ait mezar yerleri (merkadler) bulunmaktadır. Karacaahmet hakkında fazla bilgimiz yoksa da Horasan erlerinden bir halk tabibi olduğu ve kurduğu tekkede delilerin iyileştirildiği söylenmektedir.
8-Hayranveli Türbesi:
İhsaniye ilçesi, Kayıhan kasabasında camiyle bitişik bir türbedir. İçinde Hayranveli ile müridlerine ait mezar yerleri bulunmaktadır. Hayranveli hakkında fazla bilgimiz yoksa da Horasan erlerinden bir halk tabibi olduğu ve kurduğu bir tekkede bir tür cilt hastalığını iyileştirdiği söylenmektedir.
9-Seydi Hasan Türbesi:
İscehisar ilçesi, Seydiler kasabasında camiyle bitişik bir türbedir. İçinde Seydi Hasan bin Basri ile müridlerine ait mezar yerleri bulunmaktadır. Horasan erlerinden bir halk tabibi olduğu ve kurduğu tekkede kuduz hastalığını iyileştirdiği söylenmektedir.
10-Mahmut Dede Türbesi:
Şuhut ilçesi Mahmut köyünde camiyle bitişik bir türbedir. Horasan erlerinden bir halk tabibi olduğu ve kurduğu tekkede felç hastalığını iyileştirdiği söylenmektedir.
11-Yunus Emre Türbeleri:
Sandıklı ilçe merkezinde ve İhsaniye ilçesi Döğer kasabasında Yunus Emre adına yapılmış iki türbe
bulunmaktadır. Sandıklı'da ayrıca Tapduk türbesi de vardır.
12-Abdülkadir Ceylanî Türbesi:
Bolvadin ilçesi, Ağılönü mahallesinde Abdülkadir Geylanî'nin torunlarından olan Abdülkadir Geylânî'ye ait bir türbe ve yanında camisi bulunmaktadır. İlimizde hemen hemen her köy, kasaba ve ilçe merkezlerinde mezar, yatır, dede, baba, sultan, kadın, ana adlarında halkın sürekli ziyaret ettiği, geçmişte önemli mevkilere yükselmiş kişilere ait çok sayıda mezarımız bulunmaktadır.
13- Kureyş Baba Türbesi :
Sincanlı ilçesi, Boyalı köyünde, Akkoyunlu beylerinden Kureyş Bey'e ait olduğu söylenen alt kısmı kare, üst kısmı sekizgen gövde ve sivri külâhlı bir yapı olup, Selçuklu dönemi taş işçiliği ile önem kazanmış kümbet tipi bir anıt mezardır.
Diğerleri:
Herdane Beharbaba, Sayababa, Lala Sinan Paşa halk tarafından
