OVALAR
1-Afyon Ovası:
Tamamı kapalı bir havza durumundadır. Akarçay'ın kuzeybatı-güneydoğu yönünde katettiği geniş düzlükler halindedir. Kuzeyinde Eynihan dağları (Beydağı 1750 m., Şamdağ 1500 m., Emirdağları 2066 m.) ve batıda Kalecik tepelerinin yer aldığı Kumalar dağları vardır. Akarçayın sağında ve solunda uzanan ova, Eber ve Akşehir göllerine çok az bir eğimle alçalmaktadır.
2-Dinar Ovası:
Dinar Ovası, Dinar'dan doğarak (Suçıkan) akan Büyük Menderes'in Samsun dağları ile Karadağ
arasında geçtiği vadide daralıp tekrar genişleyerek il sınırlarına kadar devam eder.
3-Dombay Ovası:
Akdağ, Kumalar ve Samsun dağları ile çevrilidir. Bu ova güneye doğru alçalan bir tekne gibidir.
Güneyinde Çapalı bataklığına yer veren ova, kuzeyinde Sandıklı-Dinar arasındaki arızalı sahayı meydana getirir.
4-Sandıklı Ovası:
Kufi çayının kolları olan Hamam çayı ile Sandıklı'nın içinden geçen (şimdi bu çay üzeri kapalı bir
kanalla ilçe merkezinden geçer) Beylik deresinin birleştiği yerde yükselti 1000 m. den aşağı düşmektedir. Ova, Kufi çayının akışı yönünde uzanarak Akdağ ile Burgaz dağları arasındaki vadide son bulur.
5-Büyük Sincanlı Ovası:
Kuzeyinde İlbudak dağları(1563 m.) güneyindeAhır dağları, batısında Murat dağları (2312 m.) bulunmaktadır. Bu ova, doğuya doğru çok hafif bir meyille uzanarak Afyon ovası ile birleşir.
6- Küçük Sincanlı Ovası:
Büyük Sincanlı ve Sandıklı havzalarının arasında bulunan Küçük Sincanlı Ovası, küçük bir çöküntü ovasıdır. Ortalama yükseltisi 1190 m.olan ovanın etrafı dağlarla çevrilidir. Küçük Sincanlı Ovası, Başağaç Boğazı ile Sandıklı Ovası'na, Damlalı Boğazı ile Büyük Sincanlı Ovasına bağlıdır. - 7 -
7-Şuhut Ovası:
Doğusu bir plâto ile sınırlıdır. Batısı derin vadilerle yarılmış dik ve çıplak Kumalar dağlarıyla, güneyi ise Kocakal (1675 m.) ve Kayrak dağı ile çevrilidir.
8-Çöl Ovası :
Geneli ve Çamurca Ovaları: Bu küçük ovalar, Sultandağlarının kuzey etekleriyle Kumalar dağlarının güney etekleri arasında sıralanır.
9-Emirdağ Ovası:
Güneyde Emirdağlarıyla (2066 m.) çevrilidir. Doğu-batı yönünde uzun, kuzey-güney yönünde dardır. Tabanlarında geniş çayırlıklar bulunur.
GÖLLER
Karakuyu Gölü :
Karakuyu, Dinar ilçesi sınırları içerisinde Büyük Menderes nehri yukarı havzasının membasında yer almakta olup, Ankara-Antalya karayolu güzergâhında, Dinar yol kavşağından 10 km. sonra yolun hemen sağındadır.
DSİ XVIII. Bölge Müdürlüğü, Kocapınar kaynak sularını Karakuyu mevkisinde depolayarak büyük bir sulak alan meydana getirip, çevre arazileri sulu tarıma açmak, taşkından korumak ve enerji üretmek amacıyla 1979 yılında "Dinar-Karakuyu Projesi" adı altında bir proje hazırlamıştır.
Bu projenin gereği olarak, 14.647 m. uzunluğundaki sedlerle çevrilerek Kocapınar kaynakları suları 1099 hektar alanda depolanarak, bu proje 1990 yılında bitmiş ve su tutulmaya başlanmıştır.
Su tutulması ile birlikte, göl alanının organik maddece (peat) zengin olması ve İç Ege karasal ikli- minden Akdeniz iklimine geçiş çizgisinde bulunması sebebiyle zengin bitki türüne de sahiptir. Bu gün gölün tamamı olan 1099 hektar saha kamış, hasırotu ve nilüferle kaplı durumdadır. Sahanın bu özelliği, kuşların yuva yapma ve saklanmalarına önemli ölçüde katkı sağlamaktadır.
Karakuyu Gölü'nün ve Kocapınar kaynaklarının bir özelliği de, İçbatı Toros kuşağı göller bölgesinde yer alan Burdur, Eğirdir ve Işıklı göllerinin tam ortasında yer alması ve kaynak sularından oluşmasından dolayı "donmaması" sonucu, kış mevsiminde kuşlar için tabii bir ortam oluşturmasıdır.
Karakuyu Gölü'nü ilk keşfedenler 1991 yılının kışında dikkuyruklar olmuştur. O kış çok sayıda dikkuyruk, ördek ve turna Karakuyu'ya gelmiştir. Yaz aylarına doğru leylek ve balıkçıl, daha sonraki zaman- larda yalıçapkını, sakarmeke, uzunbacak, sazdelicesi, angıt, söğüt, bülbül, flâmingo gibi kuşlar bu bölgede konaklamaya başlamıştır. Güneydeki dağlarda da yer yer kaya kartalları görülmüştür.
Karakuyu Gölü, Eylül-1994 tarihinde Orman Bakanlığınca "Yaban Hayatı Koruma Sahası" statüsüne alınmıştır.
4 Kasım 1994 tarihinde de Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 2122 No.lu kararıyla Karakuyu Gölü'nün tamamı "I.Derece Tabiat Sit Alanı" ilân edilerek, her türlü fizikî müdahaleye kapatılmış ve 2863-3386 sayılı yasalar gereği tescili yapılmıştır.
Eber Gölü :
İlimiz Çay ve Bolvadin ilçesi sınırları içerisinde 150 km2 yüzölçümüne sahip Eber Gölü, Akarçay ve Sultandağlarından gelen kaynak suları ile beslenmektedir. Derinliği 3.98 m., denizden yüksekliği ise 966.98 m.dir.
Eber Gölü, bir zamanlar kuş cenneti görünümünde ve yüzeyinde su çiçekleriyle bezenmiş bir bahçe iken, bugün yanına yaklaşılmayacak kadar kirletilmiştir. Eber Gölü'nü tehdit eden en büyük unsurlar, Afyon şehrinin atıkları, süt endüstrisi, Şeker ve Alkoloid Fabrikalarının atıklarıdır. Diğer bir tehdit unsuru da, atıkların Eber Gölü'nde biriktikten sonra gölün arıtma vazifesi görmesi ve bu nedenle de süzülen temiz suyun Akşehir Gölü'ne akıtılmasıdır. Gölün derinliği bugün 1.70 m. ye kadar düşmüştür. Önlem alınmadığı takdirde daha da düşeceği bir gerçektir.
Gölde ekonomik değeri en yüksek olan kamış üretimi yapılmakta ve sazan, turna ve aynalı sazan balığı bulunmaktadır. Ayrıca gölün av turizmi içermesi sebebiyle de İl dışından birçok kişinin göl kıyısına av evleri yapmasına yol açmıştır.
Eber Gölünde dikkat çeken bir özellik de yerli halkın "kopak" adını verdiği, su üzerinde kamış köklerinin oluşturduğu yüzer adacıkların bulunmasıdır. Hatta bu adacıklar üzerine balıkçıların ve avcıların barınaklar kurdukları da görülmüştür.
Eber Gölü, Konya Kültür ve Tabiat Varlıkların Koruma Kurulunun 22.6.1992 gün ve 1359 sayılı kararıyla "1.Derece Tabiat Sit Alanı" ilân edilmiştir.
Karamık Gölü (Bataklığı) :
Çay ilçesi sınırları içinde yer alan Karamık Gölü, Dinar-Çay karayolu güzergâhındadır. Yüzölçümü 40 km2, en derin noktası 3m. ve denizden yüksekliği de 1.001 m. dir. Sularını güneydeki düden (suyutan) aracılığıyla Eğirdir Gölü'ne akıtır.
Bataklıkta; saz ve kamış üretimiyle sazan ve turna balığı yetişmektedir. Bir zamanlar kerevit çıktığı halde bataklığın kirletilmesiyle nesli tükenmiş olup, çulluk, karabatak, yaban ördeği gibi kuş türleri bulunmaktadır.
Seka Fabrikasının kimyasal atıklarıyla büyük tehdit altında bulunan bataklık suları, düden(yer altı ırmağı) vasıtasıyla Eğirdir Gölü'nü besleyerek bu gölün de kirlenmesine sebep olmaktadır.
Karamık Gölü, Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun 17.6.1993 gün ve 1669 sayılı kararınca "1. Derece Tabiat Sit Alanı" olarak ilân edilmiştir.
Akşehir Gölü :
Afyon-Konya il sınırları içerisinde bulunan Akşehir Gölü'nün 304,4 km2.lik genel yüzölçümünden 211.7 km2.lik bölümü ilimiz Sultandağı ilçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Derinliği 4,5 m., denizden yüksekliği 956,19 m.dir.
Göl, Eber Gölü ve Sultandağı akarsularıyla beslenmektedir. Göl içinde turna ve sazan balığı yetişmekte olup, yaban ördeği, yaban kazı, karabatak ve karameke gibi göçmen kuşlar bulunmaktadır.
Gölde kara ve su ürünleri avcılığı fazla miktarda yapılmaktadır.
Acı Göl :
Afyon ve Denizli il sınırları içerisinde bulunan gölün genel yüzölçümü 41,5 km2'dir. Bunun 20 km2.si İlimiz Başmakçı ve Dazkırı ilçeleri sınırları içerisinde bulunmaktadır. Derinliği ise 150 cm. ile 210 cm. arasındadır. Denizden yüksekliği 842 m.dir.
İsminden de anlaşılacağı gibi, suyu acı olan gölden ihracaatı da yapılmakta olan sodyum sülfat üretilmektedir.
Gölün doğusunda bulunan dağlarda yırtıcı kuşlar ile turna, yaban ördeği, yaban kazı ve flâmingo gibi göçmen kuşlar bulunmaktadır.
Karagöl :Hocalar ilçesi sınırlarındaki Yağcı Ormanları içinde yer almaktadır. 750-800 m2.lik alan kaplayan gölün derinliği 4-5 m.den fazladır. Suyunun siyah olmasından dolayı "Karagöl" adı verilmiştir. Set gölü özelliği taşımasına rağmen gölün oluşmasında kesin bir bilgi yoktur.
Pınarbaşı :Emirdağ ilçesindedir. Alabalık avcılığı yapılan Pınarbaşı'nda yaban kazı, ördek ve meke gibi kuş türleri de bulunmaktadır.
Afyon Merkez ile çevresindeki dağlık, kayalık ve ormanlık bölgelerde; keklik, tavşan ve tilki avı;
Köroğlu Beli, Eynihan dağları, Emirdağ, Sultandağları, Kumalar ve Çapak çayırında tavşan, keklik, domuz, kır güvercini, karatavuk ve sığırcık avcılığı yapılır.
